Το μεγάλο βασικό ζήτημα κάθε φιλοσοφίας,ιδιαίτερα της νεώτερης,είναι
το ζήτημα της σχέσης της νόησης με το Είναι.
Από τους πολύ παλιούς καιρούς,όταν οι άνθρωποι αγνοώντας ολότελα ακόμα την κατασκευή του ίδιου του σώματος τους και παρακινημένοι από τα όνειρα έφτασαν να φαντάζονται ότι η σκέψη τους και η αίσθηση τους δεν είναι δράση του σώματος τους,μα δράση μιας ξεχωριστής ψυχής που κατοικεί μέσα σ'αυτό το σώμα και που το εγκαταλείπει με το θάνατο-από τότε κιόλας οι άνθρωποι υποχρεώθηκαν να στοχάζονται για τη σχέση αυτής της ψυχής με τον εξωτερικό κόσμο.Αν με το θάνατο η ψυχή αποχωριζόταν το κορμί κι εξακολουθούσε να ζει,τότε δεν υπήρχε λόγος να φανταστούν γι'αυτήν άλλο ξεχωριστό θάνατο.Έτσι δημιουργήθηκε η παράσταση για την αθανασία της,σ'εκείνη τη βαθμίδα ανάπτυξης δεν παρουσιάζεται σε καμία περίπτωση σαν παρηγοριά,μα σαν ειμαρμένη,που ενάντια της δεν μπορεί κανείς να κάνει τίποτα,και αρκετά συχνά,όπως στους Έλληνες,σαν αληθινή συμφορά.Δεν είναι η θρησκευτική ανάγκη της παρηγοριάς,μα η αμηχανία που προερχόταν από τη γενική καθυστέρηση για το τι έπρεπε να κάνουν την ψυχή μετά το θάνατο του σώματος,μιας και είχαν παραδεχτεί την ύπαρξη της,που οδήγησε γενικά στην ανιαρή φανταστική έννοια της προσωπικής αθανασίας.Με πολύ παρόμοιο τρόπο γεννήθηκαν με την προσωποποίηση των φυσικών δυνάμεων οι πρώτοι θεοί,που στην πιο πέρα διαμόρφωση των θρησκειών έπαιρναν όλο και περισσότερο εξωκοσμική μορφή,ώσπου τέλος,με μια διαδικασία αφαίρεσης-θα'λεγα σχεδόν με μια διαδικασία διύλισης-που γίνεται φυσιολογικά στη διάρκεια της πνευματικής ανάπτυξης,από τους πολλούς,περισσότερο ή λιγότερο περιορισμένους και αλληλοπεριοριζόμενους θεούς,δημιουργήθηκε στα κεφάλια των ανθρώπων η παράσταση για τον έναν αποκλειστικό θεό των μονοθεϊστικών θρησκειών.
Το ζήτημα της σχέσης της νόησης με το Είναι,του πνεύματος με τη φύση,το ύψιστο ζήτημα όλης της φιλοσοφίας,έχει λοιπόν,όχι λιγότερο από κάθε άλλη θρησκεία,τη ρίζα του στις περιορισμένες παραστάσεις που οφείλονται στην αμάθεια των ανθρώπων της άγριας κατάστασης.Το ζήτημα αυτό,όμως,μπόρεσε να τεθεί με όλη του την οξύτητα,μπόρεσε να αποκτήσει όλη του τη σημασία,μόνον όταν η ευρωπαϊκή ανθρωπότητα ξύπνησε από τη μακρόχρονη χειμέρια νάρκη του χριστιανικού μεσαίωνα.Το ζήτημα της σχέσης της νόησης με το Είναι,που άλλωστε και στη σχολαστική φιλοσοφία του μεσαίωνα έπαιξε το μεγάλο του ρόλο,το ζήτημα:τι είναι το πρωταρχικό,το πνεύμα ή η φύση;-το ζήτημα αυτό οξύνθηκε στη διαμάχη με την εκκλησία:Δημιούργησε ο θεός τον κόσμο ή υπάρχει ο κόσμος προαιώνια;
Οι φιλόσοφοι χωρίστηκαν σε δύο μεγάλα στρατόπεδα,ανάλογα με τον τρόπο που απαντούσαν σ'αυτό το ζήτημα.Εκείνοι που ισχυρίζονταν ότι το πνεύμα υπήρχε πριν από την φύση,που παραδέχονταν έτσι σε τελική ανάλυση τη δημιουργία του κόσμου με μια οποιαδήποτε μορφή-και αυτή η δημιουργία του κόσμου είναι συχνά ακόμα πιο στρυφνή και πιο απίθανη στους φιλοσόφους,για παράδειγμα στον Χέγκελ,παρά στο χριστιανισμό-αποτέλεσαν το στρατόπεδο του ιδεαλισμού.Οι άλλοι,που θεωρούσαν τη φύση σαν το πρωταρχικό,ανήκουν στις διάφορες σχολές του υλισμού.
Οι δύο εκφράσεις,ιδεαλισμός και υλισμός,αρχικά δε σημαίνουν τίποτε άλλο,κι ούτε τις μεταχειριζόμαστε εδώ με άλλη έννοια.Παρακάτω θα δούμε τι σύγχυση δημιουργείτε,αν μπάσουμε κάτι άλλο μέσα στις έννοιες αυτές.
Το ζήτημα,όμως,της σχέσης της νόησης και του Είναι έχει ακόμα και μια άλλη πλευρά:Ποια είναι η σχέση των σκέψεων μας για τον κόσμο που μας περιβάλλει με τον ίδιο αυτό τον κόσμο;Είναι σε θέση η νόηση μας να γνωρίσει τον πραγματικό κόσμο;Μπορούμε,άραγε,με τις παραστάσεις και τις έννοιες μας για τον πραγματικό κόσμο να συνθέσουμε ένα σωστό αντικαθρέφτισμα της πραγματικότητας;Στη φιλοσοφική γλώσσα,το ζήτημα αυτό ονομάζεται ζήτημα της ταυτότητας της νόησης και του Είναι και η μεγάλη πλειοψηφία των φιλοσόφων απαντά καταφατικά σ'αυτό.........
.....Παράλληλα,όμως,υπάρχουν ακόμα μια σειρά άλλοι φιλόσοφοι,αυτοί που αμφισβητούν τη δυνατότητα να γνωρίσουμε ή τουλάχιστον να γνωρίσουμε εξαντλητικά τον κόσμο.Σ'αυτούς ανήκουν,από τους νεώτερους,ο Χιουμ και ο Καντ,που έπαιξαν έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην φιλοσοφική ανάπτυξη.
......Η πιο πετυχημένη αναίρεση αυτής όπως και κάθε άλλης φιλοσοφικής λόξας,είναι η πράξη,δηλαδή το πείραμα και η βιομηχανία.Αν μπορούμε να αποδείξουμε την ορθότητα της αντίληψης μας για ένα φυσικό φαινόμενο φτιάχνοντας το μόνοι μας,παράγοντας το από τους όρους του,και ,επιπλέον,κάνοντας το να εξυπηρετεί τους σκοπούς μας,τότε ξοφλάει το ασύλληπτο ''πράγμα καθεαυτό'' του Καντ. ............
Απόσπασμα από το βιβλίο του Φρίντριχ Ένγκελς '' Ο Λουδοβίκος Φόυερμπαχ και το τέλος της κλασικής γερμανικής φιλοσοφίας''.
το ζήτημα της σχέσης της νόησης με το Είναι.
Από τους πολύ παλιούς καιρούς,όταν οι άνθρωποι αγνοώντας ολότελα ακόμα την κατασκευή του ίδιου του σώματος τους και παρακινημένοι από τα όνειρα έφτασαν να φαντάζονται ότι η σκέψη τους και η αίσθηση τους δεν είναι δράση του σώματος τους,μα δράση μιας ξεχωριστής ψυχής που κατοικεί μέσα σ'αυτό το σώμα και που το εγκαταλείπει με το θάνατο-από τότε κιόλας οι άνθρωποι υποχρεώθηκαν να στοχάζονται για τη σχέση αυτής της ψυχής με τον εξωτερικό κόσμο.Αν με το θάνατο η ψυχή αποχωριζόταν το κορμί κι εξακολουθούσε να ζει,τότε δεν υπήρχε λόγος να φανταστούν γι'αυτήν άλλο ξεχωριστό θάνατο.Έτσι δημιουργήθηκε η παράσταση για την αθανασία της,σ'εκείνη τη βαθμίδα ανάπτυξης δεν παρουσιάζεται σε καμία περίπτωση σαν παρηγοριά,μα σαν ειμαρμένη,που ενάντια της δεν μπορεί κανείς να κάνει τίποτα,και αρκετά συχνά,όπως στους Έλληνες,σαν αληθινή συμφορά.Δεν είναι η θρησκευτική ανάγκη της παρηγοριάς,μα η αμηχανία που προερχόταν από τη γενική καθυστέρηση για το τι έπρεπε να κάνουν την ψυχή μετά το θάνατο του σώματος,μιας και είχαν παραδεχτεί την ύπαρξη της,που οδήγησε γενικά στην ανιαρή φανταστική έννοια της προσωπικής αθανασίας.Με πολύ παρόμοιο τρόπο γεννήθηκαν με την προσωποποίηση των φυσικών δυνάμεων οι πρώτοι θεοί,που στην πιο πέρα διαμόρφωση των θρησκειών έπαιρναν όλο και περισσότερο εξωκοσμική μορφή,ώσπου τέλος,με μια διαδικασία αφαίρεσης-θα'λεγα σχεδόν με μια διαδικασία διύλισης-που γίνεται φυσιολογικά στη διάρκεια της πνευματικής ανάπτυξης,από τους πολλούς,περισσότερο ή λιγότερο περιορισμένους και αλληλοπεριοριζόμενους θεούς,δημιουργήθηκε στα κεφάλια των ανθρώπων η παράσταση για τον έναν αποκλειστικό θεό των μονοθεϊστικών θρησκειών.
Το ζήτημα της σχέσης της νόησης με το Είναι,του πνεύματος με τη φύση,το ύψιστο ζήτημα όλης της φιλοσοφίας,έχει λοιπόν,όχι λιγότερο από κάθε άλλη θρησκεία,τη ρίζα του στις περιορισμένες παραστάσεις που οφείλονται στην αμάθεια των ανθρώπων της άγριας κατάστασης.Το ζήτημα αυτό,όμως,μπόρεσε να τεθεί με όλη του την οξύτητα,μπόρεσε να αποκτήσει όλη του τη σημασία,μόνον όταν η ευρωπαϊκή ανθρωπότητα ξύπνησε από τη μακρόχρονη χειμέρια νάρκη του χριστιανικού μεσαίωνα.Το ζήτημα της σχέσης της νόησης με το Είναι,που άλλωστε και στη σχολαστική φιλοσοφία του μεσαίωνα έπαιξε το μεγάλο του ρόλο,το ζήτημα:τι είναι το πρωταρχικό,το πνεύμα ή η φύση;-το ζήτημα αυτό οξύνθηκε στη διαμάχη με την εκκλησία:Δημιούργησε ο θεός τον κόσμο ή υπάρχει ο κόσμος προαιώνια;
Οι φιλόσοφοι χωρίστηκαν σε δύο μεγάλα στρατόπεδα,ανάλογα με τον τρόπο που απαντούσαν σ'αυτό το ζήτημα.Εκείνοι που ισχυρίζονταν ότι το πνεύμα υπήρχε πριν από την φύση,που παραδέχονταν έτσι σε τελική ανάλυση τη δημιουργία του κόσμου με μια οποιαδήποτε μορφή-και αυτή η δημιουργία του κόσμου είναι συχνά ακόμα πιο στρυφνή και πιο απίθανη στους φιλοσόφους,για παράδειγμα στον Χέγκελ,παρά στο χριστιανισμό-αποτέλεσαν το στρατόπεδο του ιδεαλισμού.Οι άλλοι,που θεωρούσαν τη φύση σαν το πρωταρχικό,ανήκουν στις διάφορες σχολές του υλισμού.
Οι δύο εκφράσεις,ιδεαλισμός και υλισμός,αρχικά δε σημαίνουν τίποτε άλλο,κι ούτε τις μεταχειριζόμαστε εδώ με άλλη έννοια.Παρακάτω θα δούμε τι σύγχυση δημιουργείτε,αν μπάσουμε κάτι άλλο μέσα στις έννοιες αυτές.
Το ζήτημα,όμως,της σχέσης της νόησης και του Είναι έχει ακόμα και μια άλλη πλευρά:Ποια είναι η σχέση των σκέψεων μας για τον κόσμο που μας περιβάλλει με τον ίδιο αυτό τον κόσμο;Είναι σε θέση η νόηση μας να γνωρίσει τον πραγματικό κόσμο;Μπορούμε,άραγε,με τις παραστάσεις και τις έννοιες μας για τον πραγματικό κόσμο να συνθέσουμε ένα σωστό αντικαθρέφτισμα της πραγματικότητας;Στη φιλοσοφική γλώσσα,το ζήτημα αυτό ονομάζεται ζήτημα της ταυτότητας της νόησης και του Είναι και η μεγάλη πλειοψηφία των φιλοσόφων απαντά καταφατικά σ'αυτό.........
.....Παράλληλα,όμως,υπάρχουν ακόμα μια σειρά άλλοι φιλόσοφοι,αυτοί που αμφισβητούν τη δυνατότητα να γνωρίσουμε ή τουλάχιστον να γνωρίσουμε εξαντλητικά τον κόσμο.Σ'αυτούς ανήκουν,από τους νεώτερους,ο Χιουμ και ο Καντ,που έπαιξαν έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην φιλοσοφική ανάπτυξη.
......Η πιο πετυχημένη αναίρεση αυτής όπως και κάθε άλλης φιλοσοφικής λόξας,είναι η πράξη,δηλαδή το πείραμα και η βιομηχανία.Αν μπορούμε να αποδείξουμε την ορθότητα της αντίληψης μας για ένα φυσικό φαινόμενο φτιάχνοντας το μόνοι μας,παράγοντας το από τους όρους του,και ,επιπλέον,κάνοντας το να εξυπηρετεί τους σκοπούς μας,τότε ξοφλάει το ασύλληπτο ''πράγμα καθεαυτό'' του Καντ. ............
Απόσπασμα από το βιβλίο του Φρίντριχ Ένγκελς '' Ο Λουδοβίκος Φόυερμπαχ και το τέλος της κλασικής γερμανικής φιλοσοφίας''.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου